Schijn-nevelvlekboktor Leiopus linnei

(Wallin, Nylander & Kvamme, 2009)

? (UK), Linnés Splintbock (DE)

Bij het interpreteren van de status in Nederland is het belangrijk om te beseffen dat ten tijde van de publicatie van de verspreidingsatlas (TEUNISSEN, 2009) het bestaan van de Schijn-nevelvlekboktor (Leiopus linnei) niet bekend was (cf WALLIN et al., 2010). Doordat het onderscheid tussen beide zustersoorten zonder controle van de genitaliën vrijwel onmogelijk is, is onduidelijk wat de precieze status van de Schijn-nevelvlekboktor in Nederland is. Vermoedelijk is de Schijn-nevelvlekboktor een stuk algemener en wijder verspreid Nevelvlekboktor (zie ‘Overige informatie’).

Status in NL

Niet beschouwd in TEUNISSEN (2009).
Waarneming.nl: Algemeen (januari 2022).

Tekst: D. Groenendijk & R. Geraeds 2022/01-vs2;

Gelijkende soorten
De lange (minstens anderhalf, maar tot meer dan twee keer de lengte van de dekschilden), geringelde en onbehaarde sprieten, onderscheiden nevelvlekboktorren van nagenoeg alle andere soorten boktorren. De Schijn-nevelvlekboktor lijkt echter sterk op de Kleine nevelvlekboktor (Leiopus femoratus) en is bijna niet te onderscheiden van de zustersoort Nevelvlekboktor (Leiopus nebulosus).

Bij de Schijn-nevelvlekboktor (1) en Nevelvlekboktor bevindt zich een diffuus vlekkenpatroon onder het schildje, terwijl hier bij de Kleine nevelvlekboktor vaak (maar zeker niet altijd) een halfronde tot V-vormige formatie van vlekken aanwezig is (2). Ter hoogte van de achterpoten en net achter de voorpoten bevinden zich donkere vlekken die min of meer een donkere band vormen (3). De Kleine nevelvlekboktor heeft ter hoogte van de achterpoten een meer duidelijke donkere band over de dekschilden (4).

Het onderscheid met de Kleine nevelvlekboktor is met enige oefening in het veld of vanaf een goede foto mogelijk aan de hand van de grootte, de tekening op de dekschilden en de vorm en tekening van de sprieten. Het meest betrouwbare kenmerk is de kleurverdeling op de sprieten. Bij de Kleine nevelvlekboktor is het donkere, apicale deel van de sprietleden beperkt van omvang (een derde tot een kwart van de lengte van het sprietlid). Bij de Schijn-nevelvlekboktor (en ook bij de Nevelvlekboktor) is dat ruwweg de helft. Dit kenmerk is het beste te bekijken bij het derde en vierde sprietlid. Zie voor de overige verschillen tussen de Schijn-nevelvlekboktor (en de Nevelvlekboktor) de soorttekst van de Kleine nevelvlekboktor.

Nevelvlekboktorren hebben geblokte sprieten. Bij de Schijn-nevelvlekboktor en Nevelvlekboktor is duidelijk meer dan de helft van de sprietleden donker gekleurd (1). Bij de Kleine nevelvlekboktor is duidelijk minder dan de helft van de sprietleden donker gekleurd (2).

In 2010 werd duidelijk dat de in Nederland en Europa algemene ‘nevelvlekboktor’ uit twee verschillende zustersoorten bestaat (WALLIN et al., 2010). Dit zijn de Nevelvlekboktor en de Schijn-nevelvlekboktor die uiterlijk gezien nagenoeg identiek zijn. Er zijn inmiddels wel verschillen gevonden in bijvoorbeeld de adering van de achtervleugel (ROSSA et al., 2017), maar deze verschillen zijn subtiel en onbruikbaar in het veld. Het enige enigszins bruikbare kenmerk is de beharing op de achterlijfspunt bij vrouwtjes. Dit kenmerk is het beste aan de onderzijde te bekijken en vereist het gebruik van een loep (circa 10x). Bij de Nevelvlekboktor is de achterste rand van het laatste buikschild bezet met korte, donzige haartjes. Bij de Schijn-nevelvlekboktor is de achterste rand van het laatste buikschild bezet met dichte, lange haren. Dit kenmerk is met enige oefening in het veld te beoordelen, maar geldt dus alleen voor vrouwtjes. Voor mannetjes geldt dat determinatie in het veld niet mogelijk is en dat controle van de genitaliën nodig is voor een zekere identificatie (WALLIN et al., 2010). De determinatie van zowel de vrouwtjes als de mannetjes kan bekeken worden in het artikel van Wallin et al. (2010).

Bij de vrouwtjes van de Schijn-nevelvlekboktor is de achterste rand van het laatste buikschild bezet met dichte, lange haren. Het bolle uiteinde van achterlichaam is niet of nauwelijks zichtbaar. Bij de vrouwtjes van de Nevelvlekboktor is dit wel het geval.

Vliegtijd & Methode

De Schijn-nevelvlekboktor vliegt van april tot en met september. De meeste waarnemingen zijn afkomstig van de periode mei en juli. De eigen uiterste waarnemingen stammen van 26 april en 3 augustus (beide in 2019).

Vliegtijden op waarneming.nl

Lokale ervaringen
De meeste waarnemingen van Schijn-nevelvlekboktorren zijn verzameld met behulp van het klopscherm. Net als de Kleine nevelvlekboktor is de soort veelvuldig geklopt uit dode takken van Zomereik, zowel van takkenhopen, dode bomen, als dode takken aan verder vitale bomen. Daarnaast zijn waarnemingen afkomstig van dode Wilde lijsterbes (Sorbus aucuparia), Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina), Sporkehout (Frangula alnus). Na de natuurbrand in Nationaal Park De Meinweg is de soort ook geklopt van door de brand aangetaste takken van Zomereik. Op de verbrande eiken is ook eiafzet waargenomen op niet verbrande schors van dikke takken. De eitjes werden solitair door de vrouwtjes gelegd. Enkele waarnemingen zijn afkomstig van stapels vers gezaagde stammen (eiken)hout (GERAEDS, 2021b). Op licht is de soort nooit gevangen.