Ingekeepte smalboktor - Pseudovadonia livida (Fabricius, 1777)

Fairy-ring longhorn beetle (UK), Gelbflügeliger Halsbock (DE)


Status in NL

Voor 1980: Vrij algemeen, vanaf 1980: Vrij algemeen (TEUNISSEN, 2009)
Waarneming.nl: Vrij algemeen (januari 2022)

Tekst: R. Geraeds 2022/01-vs1

Herkenning
De Ingekeepte smalboktor is een kleine (5 tot 9 mm) boktor zonder zijdoorn op het borststuk. Het borststuk is zwart en klokvormig met afgeronde uiteinden. De kop en sprieten zijn zwart. De poten zijn overwegend zwart maar de schenen van de voorpoten zijn altijd duidelijk lichter van kleur. De schenen van de overige poten zijn ook vaak lichter, maar minder duidelijk dan de voorpoten. De dekschilden zijn geheel oranje tot oranjebruin met een afstaande lichte beharing. Aan de basis van de dekschilden zit meestal een iets donkerdere vlek. Verder zijn de dekschilden en het borststuk bezet met duidelijk zichtbare kleine putjes. De soort dankt de naam aan de insnijding aan het uiteinde van het schildje, waarmee ze zich van alle andere gelijkende soorten onderscheid. Dit is echter een slecht zichtbaar kenmerk, waardoor het in de praktijk slecht bruikbaar is. De mannetjes zijn herkenbaar aan de naar verhouding langere sprieten en slanker lichaam in vergelijking met de vrouwtjes.

Ingekeepte smalboktor - Pseudovadonia livida -man (R.Geraeds)
Ingekeepte smalboktor - Pseudovadonia livida - vrouw (R.Geraeds)

Gelijkende soorten
Ingekeepte smalboktorren kunnen verward worden met enkele andere soorten met een vergelijkbaar kleurpatroon. De Tweekleurige smalboktor (Stenurella melanura), Ruitvlek-smalboktor (Stenurella bifasciata), Zwarttip-smalboktor (Paracorymbia fulva), Bloedrode smalboktor (Corymbia sanguinolenta) en Stictoleptura cordigera hebben geheel zwarte poten en (met uitzondering van de vrouwtjes van de Bloedrode smalboktor) gedeeltelijk zwarte dekschilden, in tegenstelling tot de Ingekeepte smalboktor. De voorpoten van de Eiken-bloesemboktor (Cortodera humeralis) en Geelpoot-smalboktor (Alosterna tabacicolor) zijn doorgaans geheel licht (oranjebruin) gekleurd. De Gewone smalboktor (Stictoleptura rubra) is duidelijk groter, de poten hebben alleen zwarte dijen en de vrouwtjes hebben een rood borststuk. De Dennensmalboktor (Acmaeops marginatus) is doorgaans ook groter, maar er zit wel overlap in de afmetingen. Deze soort is van de Ingekeepte smalboktor te onderscheiden aan de achterrand van het borststuk dat eindigt in een stompe punt.

Ingekeepte smalboktor met zes herkenningspunten (R. Geraeds)

Het borststuk en de dekschilden van de Ingekeepte smalboktor zijn bezet met kleine putjes (1) en afstaande lichte beharing (2). De achterrand van borststuk eindigt niet in een punt, maar is afgerond (3). Aan de basis van de dekschilden zit meestal een driehoekige donkere vlek (4). De poten zijn overwegend zwart (5), maar de schenen van de voorpoten zijn altijd lichter van kleur (6).

Habitat, waard- en voedselplanten
Leefgebieden van de Ingekeepte smalboktor bestaan uit kruidenrijke graslanden, bermen, bosranden tuinen en dergelijke. In tegenstelling tot de meeste andere soorten boktorren is de soort niet afhankelijk van bepaalde waardplanten. De larven leven in de grond en eten hier humus, stervende en dode worteldelen en schimmels. Hierbij is de soort vooral afhankelijk van het mycelium van de Weidekringzwam (Marasmius oreades) (TEUNISSEN, 2009; KLAUSNITZER et al., 2016b).  De imago’s eten zowel nectar als stuifmeel van verschillende soorten schermbloemen (Apiaceae), composieten (Asteraceae) en braam (Rubus sp.) (KLAUSNITZER et al., 2016b).

De Ingekeepte smalboktor is een van de weinige soorten boktorren die ook regelmatig in wegbermen aanwezig is.(R. Geraeds)

Levenswijze
De larven leven vrij in de bodem op een diepte van 2 tot 6 cm. Ze kunnen zich goed door de bodem verplaatsen. De totale ontwikkeling duurt twee jaar. Voor de tweede overwintering maken de larven een soort cocon in de bodem, op een diepte van 2 tot 5 cm. Hierin overwinteren ze als larve. In het voorjaar vindt hierin de verpopping plaats. De imago’s zijn overdag actief en zijn veel op bloeiende kruiden te vinden (KLAUSNITZER et al., 2016b). Ingekeepte smalboktorren kunnen in grote getale worden gevonden op Duizendblad en schermbloemen.

Ingekeepte smalboktorren kunnen in groten getale worden gevonden op Duizendblad en schermbloemen. (R. Geraeds)

Vliegtijd & Methode
Ingekeepte smalboktorren zijn vanaf mei tot september actief. Een duidelijke piek in de waarnemingen ligt in de maand juni. De uiterste eigen waarnemingen stammen van 15 mei (2011) en 9 augustus (2014).

J

F

M

A

M

J

 J

A

S

O

N

D













Zicht

Hout/stobben

--


Bloeiende kruiden en struiken

+++

Klopscherm


--

Sleepnet


++

Licht

ML/HPL

-


Blacklight

-

Lokstoffen

Feromonen

-

Overig






Lokale ervaringen
Ingekeepte smalboktorren zijn gemakkelijk te inventariseren door het afzoeken van bloeiende kruiden. De meerderheid de waarnemingen is afkomstig van Duizendblad (Achillea millefolium). Ook is de soort veel gevonden op Margriet (Leucanthemum vulgara), Echte kamille (Matricaria chamomilla), Dolle kervel (Chaerophyllum temulum), Zevenblad (Aegopodium podagraria), Wilde peen (Daucus carota) en Gewone berenklauw (Heracleum sphondylium). Daarnaast zijn Ingekeepte smalboktorren minder talrijk op veel andere soorten bloeiende kruiden gevonden. Beduidend minder waarnemingen zijn afkomstig van bloeiende struiken en bomen. De soort is vrijwel uitsluitend op bloemen van braam gevonden. Slechts enkele waarnemingen zijn afkomstig van bloemen van Rode kornoelje (Cornus sunguinea).
De soort kan soms in grote aantallen op bloemen worden aangetroffen. Hier vinden ook veelvuldig paringen plaats die lang kunnen duren. Na de paring verlaten de mannetjes doorgaans het vrouwtje. Alle gepaarde dieren bevonden zich in copula, dieren in amplex zijn nooit waargenomen. Dit in tegenstelling tot de Tweekleurige smalboktor. De imago’s vliegen veel tussen verschillende bloemen. Met behulp van het klopscherm is de soort nooit gevangen en op stapels gezaagd (kachel)hout is de soort eveneens nooit aangetroffen (GERAEDS, 2021b).

Ingekeepte smalboktor - Pseudovadonia livida - copula (R.Geraeds)
Ingekeepte smalboktorren eten nectar en pollen en zitten na veelvuldig bloembezoek vaak onder het stuifmeel. (R. Geraeds)